Globaal kan verbandmateriaal voor wonden in twee toepassingsgebieden worden onderverdeeld: voor acute wonden en voor chronische wonden. De afgelopen decennia zijn er op dit gebied veel ontwikkelingen geweest, vooral voor chronische, slecht-genezende wonden.

Op steeds meer plaatsen verschijnen zogeheten Stop de bloeding-setjes, met traumazwachtels, tourniquets en/of hemostatisch verband. De traumazwachtel kent steeds meer toepassingen sinds de introductie door Het Oranje Kruis. Bovendien zijn tourniquets verbeterd waardoor ze minder directe schade geven en hebben de stollingseigenschappen van hemostatische verbanden in de loop van de tijd een ontwikkeling doorgemaakt. Er is nu materiaal dat bloedingen stopt zonder dat druk op de wond gegeven hoeft te worden.

 

Zwachtels en windsels

Met zwachtels word druk en steun gegeven, windsels zijn er voor het vastleggen van ander verband. In de EHBO worden hiervoor de ideaalzwachtel en hydrofiel windsel gebruikt. Ook met een zelfklevende zwachtel kan een wonddrukverband (of steunverband) worden aangelegd. Dat geldt beslist niet voor een zelfklevend (hydrofiel) windsel, want deze heeft een zogeheten lange rek (170-175%). Alleen zwachtels met een korte rek (80-85%) zijn ze geschikt om druk te geven. Helaas wordt een windsel ook wel zwachtel genoemd waardoor misverstand kan ontstaan rondom het gebruik. Het voordeel van een aantal zelfklevende zwachtels is dat ze ook aan zichzelf blijven kleven als het verband nat is door bloed of regen.

 

Een strak aangelegd wonddrukverband mag alleen door een zorgprofessional worden verwijderd. Overigens komt bij hevig bloedverlies goede wondzorg op de tweede plaats. Normaal gesproken moet een wond steriel worden afgedekt. Bij hevig bloedverlies mag dus ook alleen een niet-steriele zwachtel worden gebruikt.

Hechtstrips

Hechtstrips zijn in de EHBO bedoeld om bloedverlies door een snijwond te beperken of te stoppen. Met deze steriele, zelfklevende strips worden de wondranden bij elkaar gebracht. Hechtstrips kunnen elastisch zijn en dan meerekken als er een zwelling ontstaat. Ze worden met enige tussenruimte naast elkaar aangebracht, zodat eventueel overtollig wondvocht weg kan lopen. Er zijn ook materialen die in 1 geheel kunnen worden geplakt. Dat lijkt dan op een ritssluiting.

 

Niet-verklevend verband

Verbandmateriaal plakt doorgaans alleen goed op een droge, schone en ontvette huid. De huid kan meestal goed gereinigd worden met water en eventueel zeep. Reinigen met alcohol (70%) kan ook.

Dekverband (pleisters, gazen, wondkussens van geïntegreerde verbanden zoals snelverband) kunnen materialen bevatten die niet vastkleven aan een wond. Gazen kunnen geïmpregneerd zijn met paraffine of vaseline zodat het niet vasthecht aan de wond (vetgazen). Ook het siliconengaas is een voorbeeld van een niet-verklevend verband. De siliconenlaag kleeft weliswaar op de wond, maar is door het gladde oppervlak meestal zonder schade te verwijderen.

 

Fixeren

Het fixeren van verband wordt meestal gedaan met een elastisch hydrofiel windsel, buisverband, netverband of kleefpleister. Kleefpleister (op rol) kan bestaan uit textiel, kunstzijde, kunststof, papiervlies of schuim. Het relatief onbekende schuimverband bevat stretchmateriaal waardoor er ruimte is voor zwellingen. Daarnaast schikt het zich makkelijk naar gewrichten en huidplooien.

Met Fixomull Stretch, een elastische, zelfklevende fixatiepleister, kunnen zelfs verbanden op gebogen en bewegende lichaamsdelen worden gefixeerd. Vooral in de breedte van 10 cm is het tevens te gebruiken bij behandeling en preventie van blaren. Het is huidvriendelijk, lucht- en waterdampdoorlatend en zo dun dat het geen drukplekken geeft en zich moeiteloos vormt naar de voet. Door het gladde oppervlak vermindert de wrijving tussen huid en sok, en dus ook de kans op blaren.

Vochtig wondklimaat

Wondfolies zijn meestal gemaakt van polyurethaan. Ze zijn transparant, dun, sterk, dampdoorlatend en hebben een kleeflaag. De folies creëren een zogeheten vochtig wondklimaat, wat de genezing van oppervlakkige wonden zoals schaafwonden versnelt. In sommige wonden kan het zelfs de pijn verminderen.

Hydrocolloïdverbanden en hydrogels creëren ook een vochtig wondklimaat. De hydrocolloïdlaag neemt het wondvocht op en vervloeit tot een gel wat op pus kan lijken. Daarnaast beschermt de dikke laag de wond tegen druk. Hydrocolloïdverbanden kunnen meerdere dagen blijven zitten, waardoor wonden de tijd krijgen om te genezen. Hydrogels bestaan grotendeels uit water dat wordt vastgehouden door natuurlijke of synthetische polymeren.